T E C V Î D
( KUR’ÂN-I
KERİM’İ GÜZEL OKUMA KURALLARI )
Kur’an okurken; harflerin
‘mahrec’lerine yani çıkış yerlerine dikkat ederek, her harfin hakkını
vermek, durma- geçme, uzatma-kısaltma gibi kurallara uyarak güzel Kur’an
okumayı öğreten ilime ‘tecvîd’ denir. Tecvid öğrenmenin amacı, Allah’ın Kur’an’daki
şu emrine uymaktır:
“Kur’an’ı ‘tertil’ üzere (açık açık,
tane tane) oku!” (Müzzemmil Sûresi, 4)
A- MEDD
(UZATMA) İLE İLGİLİ TECVÎD KURALLARI_________________
1-Medd-i Tabiî (Normal uzatma):
Medd (uzatma) harfleri üçtür: ( ا ی و ) Bunlardan
biri harekesiz olarak bir harfin önüne
gelirse M. Tabiî olur.
Önüne geldiği harfi ‘bir elif miktarı = bir parmak kalkacak kadar’ uzattırır.
(و ) ötreli bir harfi, (ى ) esreli bir harfi, (ا ) ise üstünlü bir harfi uzattırır.
Örnekler:
اُوتِـيـنَا - قـِيـلَ - وَمَـاتـُـو -
بـَصِـيـرٌ - فـَمـَا
2- Medd-i Muttasıl
(Bitişik Uzatma):
Bir kelimede med harflerinden biri olur, yine aynı
kelimede hemze ( ء ) gelirse M. Muttasıl olur. En az 2, en fazla 4
elif miktarı uzatılır. Örnekler:
يشاء - سوء
- جاء
3- Medd-i Munfasıl
(Ayrı Uzatma):
Bir kelimede med harflerinden biri olur, diğer kelimede ise ( ا )
gelirse M. Munfasıl olur.
En az 1, en fazla 4 elif
miktarı uzatılır. Örnekler: اخلده ماله ان - يآايها - ۱خاف ۱ني
4- Medd-i Lâzım (Gereken Uzatma):
Bir kelimede med harflerinden biri olur, sonra cezimli ya da şeddeli bir
harf gelirse M. Lâzım
olur. Mutlaka 4 elif
miktarı uzatılmalıdır. Örnekler: ولاالضالين - لحآقة ا
- آلان
5- Medd-i Ârız (Geçici Uzatma):
Bir kelimede med harflerinden biri olur, sonraki
harfe geçici olarak bir cezim verirsek M. Ârız
olur. En az 1, en fazla 4 elif miktarı uzatılır. Örnekler: بصير
بصير -
يعلمون يعلمون
6-
Medd-i Lîn (Yumuşak Uzatma):
Bir kelimede Lin harfleri olan ( وْ ) ile ( ىْ ) cezimli olarak bulunur, sonra da cezimli bir
harf gelirse M. Lîn olur. En az 1, en fazla 4 elif miktarı uzatılır. Örnekler:
بـالـغـيـب - والـصـيـف -
قريش
B- TENVİN ( -- -- -- ) ve SÂKİN
NÛN ( نْ ) İLE İLGİLİ TECVÎD KURALLAR
1- İklâb (Dönüştürme):
Tenvin ya da sakin nundan sonra, ( ب ) harfi
gelirse İklâb olur. Tenvin ya da sakin nun, ( مْ )
harfine dönüşür, dudaklar hafifçe bastırılarak ses genizden getirilir ve
1,5 harf miktarı tutulur.
Örnekler: بصير سميعـم
بصير سميع - بعـد مم بعـد من
2- İdgâm-ı Bilâ Gunne ( Gunnesiz –sesi genizden
getirmeden- dönüştürme):
Tenvin ya da sakin nundan sonra ( ر ل ) harflerinden biri gelirse İ. Bilâ Gunne
olur.
Tenvin ya da sakin nun bu harflere dönüşür. Örnekler: للمِـتقين
ی هد - ربهـم من
- لدنك من
1
3- İdgâm-ı Maal Gunne (Gunneli -sesi genizden getirerek- dönüştürme):
Tenvin ya da sakin nundan sonra ( يمنو ) harflerinden biri gelirse İ. Maal Gunne olur.
Tenvin ya da sakin nun bu harflere
dönüşür. Bu esnada 1,5 harf miktarı tutularak gunne yapılır.
Örnekler: وعـدده مـالا - نـعـمـره ومـن - اللـه مـن فضلا - يعـمل ومن
4- İzhâr (Belli ederek okuma):
Tenvin ya da sakin nundan sonra altı tane ‘boğaz
harfi’nden ( هـ غ ع خ ح ١ ) biri gelirse,
izhâr olur. Tenvin ya da sakin nun belli edilerek okunur.
Örnek: مـنـه ـ غـيـر مـن ـ عـمـل مـن - خـوف مـن - حـلـيم غـفـور ـ من ا مـن
5- İhfâ (Gizleyerek Okuma):
Tenvin ya da sakin nundan sonra, (yukarıda sayılan
harflerin dışında bulunan) 15 tane harften biri gelirse ‘ihfâ’ olur. İhfâ
harfleri: ك ق ف ظ ط ض ص ش س ز ذ د ج ث ت
Nun harfi gizlenerek, dil
nun harfinin çıktığı yere değmeden 1,5 harf miktarı tutularak okunur.
Örnekler: م الـسـلا ومـنـك الـسـلام انـت - کر ذ مـن - گـريم غـني - تـهـم صلا عـن
C- SAKİN MİM ( مْ ) İLE
İLGİLİ TECVÎD KURALLARI_______________________
1-
İdgâm-ı Misleyn Maal Gunne (Aynı harflerin gunneli olarak
birbirine dönüştürülmesi):
Sâkin mim’den sonra yine harekeli (م )harfi gelirse; şeddeli olarak, sesi genizden getirek
1,5 harf miktarı tutulur. Örnekler: مـؤصـدة عـليـهـم
- مـن طـعـمـهـم ا
2-
Şefevî İhfâ (Dudak İhfâsı):
Sâkin mim’den sonra (ب ) harfi gelirse; dudaklar hafifçe bastırılarak
ve 1,5 harf miktarı tutularak gunneli bir şekilde okunur. Örnekler: رة بـحـجـا مـيـهـم تـر - بـه هـم - بـهـم ربِهـم
3- İzhâr (Belli ederek okuma):
Sâkin mim’den sonra; mim
ile be’nin dışındaki harflerden biri gelirse; mim harfi tutulmadan belli
edilerek okunur. Örnekler: وامـراتـه - سـاهـون صـلاتـهم - فيه هـم
D- İDGAM (Bir
harfi diğerine katma) ___________________________________________
1- İdgâm-ı Misleyn (Aynı harflerin birbirine dönüştürülmesi):
Bir harf önce cezimli, sonra harekeli olarak ard arda gelirse İ. Misleyn
olur ve sanki tek
harfmiş gibi şeddeli okunur. Örnekler: ونـصـرو و و ا - تـهـم تـجار
بحـت ر فـمـا
Eğer bu harfler ( م ) ve ( ن ) ise gunneli olarak ve 1,5 harf miktarı tutularak
okunur.
Örnekler: نـار مـن - مـن طـعـمـهـم ا
2- İdgâm-ı Mütecâniseyn (Aynı cinsten olan harflerin birbirine dönüşmesi):
Çıkış yerleri aynı fakat sesleri farklı olan
harflerin birbirine dönüşmesine İ.Mütecâniseyn denir.
Üç grupta incelenir:
a- ( ت - د -
ط
) grubu. Örnekler: اللـه دعـو ثـقـلـت ا - حـطت ا - تـم عـبـد مـا
b- ( ث - ذ - ظ ) grubu. Örnekler: لـك ذ يلـهـث - ظـلمو ذ ا
c- ( م - ب ) grubu.
Örnekler: مـعــنـا کـب ر ا بـنـى يـا
3-
İdgâm-ı Mütekarribeyn (Çıkış yerleri yakın olan
harflerin birbirine dönüşmesi):
Çıkış yerleri ve sesleri yakın olan harflerin
birbirine dönüşmesidir. İki grupta incelenir:
a- ( ر - ل ) grubu. Örnekler: ب ر قـل
b- ( ك - ق ) grubu. Örnekler: نـخـلـقـكـم لـم ا
2
E- ELİF LÂM TAKISI
( ۱ل ) İLE İLGİLİ TECVÎD
KURALLARI______________
1- İdgâm-ı Şemsiyye (Lâm harfinin okunmaması):
(۱ل) takısından sonra okunuşları (ل )’a yakın olan 14 harften biri gelirse İ. Şemsiyye olur.
(ل ) harfi okunmaz,
sonraki harf şeddeli okunur. Bu harfler: ن
-ل -ظ
-ط -ض
-ص -ش
-س -ز
-ر -ذ
-د -ث - ت
Örnekler: ت لـطـيـبـا وا - والـصـلاة - والـتيـن - والـشـمـس
2-
İzhâr-ı Kameriyye (Lâm harfinin okunması):
( ۱ل ) takısından sonra okunuşları ( ل )’a
uzak olan 14 harften biri gelirse İ.Kameriyye olur.
( ل ) harfi okunur. Bu harfler: ى -ه -و -م -ك -ق -ف -غ -ع -خ -ح -ج -ب -أ
Örnekler: والـكـتـاب
- والـعـصـر - والـقـمـر
F- DİĞER TECVÎD KURALLARI____________________________________________
1- Kalkale (Sarsarak okuma):
( جد قطب )
harflerinden biri kelimenin ortasında ya da sonunda cezimli olarak gelirse
Kalkale olur. Bu harfler çıkış yerinden sarsılarak kuvvetlice söylenir.
Örnekler: احـد - اجـمـعـين - وقـب ـ طـعـمـهـم ا - مـلـحـق
2- Hükmür Râ (Râ harfinin kalın ya da ince okunduğu yerler):
* ( ر ) harfi üstün ya da
ötreli ise kalın okunur. ( Sâkin –cezimli ya da harekesiz- olduğunda ise bir
önceki harfe, o da sakinse daha önceki harfe bakılır; bunlar üstün ya da ötreli
ise yine kalın okunur.)
Örnekler: مـر ا - وانـحـر
- الله نـصر ـ حـمـة ر
* ( ر ) harfi esreli ise ince
okunur. (Sâkin -cezimli ya da harekesiz- olduğunda ise bir önceki harfe, o da
sakinse daha önceki harfe bakılır; bunlar esreli ise yine ince okunur.)
Örnekler: قـديـر - ذ کر - واصبـر - رزق
3- Lafzatullâh (Allah kelimesinin ‘lam’ harfinin kalın ya da ince
okunduğu yerler):
Söze ( الله ) kelimesi ile başlandığında, ya da bir önceki
harfin harekesi üstün ya da ötre olduğunda ‘kalın’ okunur.
Örnekler: الـلـه سـول ر - الله مـر ا - الله و - اکـبــر الله
Önceki harf esreli olduğunda ise ince okunur.
Örnekler: الله ذ کر - الله ـ الـلـه دون مـن - لـلـه با
4- Zamîr ( Kelime sonlarındaki ( ه ) harfinin uzatılıp
uzatılmayacağı):
* Zamir’den bir önceki harfi harekeli ise, uzatılır: Örnekler: لـه ا - ه مـر ا - ماله
* Zamir’den bir önceki harf sâkin (cezimli ya da harekesiz) ise, uzatılmaz. Örnek: فيه - الـه
- منـه
5- Sekte
(Nefes almadan bir müddet durma):
Kur’an okurken sesi kesip bir miktar durduktan
sonra okumaya devam etmeye sekte denir.
Kur’anda dört yerde sekte yapılarak okunur:
1- Kehf Sûresi’nin 1. âyetinde: قـيـمـا O عـوجـا
2-Yâsîn Sûresi’nin 52.âyetinde: ذا هـا ---
نـا قـد مـر مـن
3- Kıyâme Sûresi’nin 27.
âyetinde: راق --- مـن قیل و
4- Mutaffifîn Sûresi’nin
14. âyetinde: ران
--- بـل گـلا
3
G- VAKIF ve VAKIF
KURALLARI (Kur’an’daki durak
işaretleri ve nasıl durulacağı)
Kur’an’da
âyet sonlarında duraklar olduğu gibi âyet içerisinde de virgül mahiyetinde
duraklar vardır. Bunlar; (.. ..) - ع - قـف - ق - ز - ص - ج - ط - م - لا
Özet olarak bu duraklardan
(لا ) işaretinde durulmamalı, ( قـف
- ط - م ) işaretlerinde ise durulmalıdır. Diğer işaretlerde
ise; durulmasına da geçilmesine de izin verilmiştir.
Vakıf (Durma) Kuralları:
1- Durak işaretlerinde
durulurken genellikle kelimelerin son harflerine ‘cezim’ verilir.
Örnekler: قـديـر قـديـر ,
يعلمون يعلمون
(Durak olmayan yerlerde nefes yetmemesi
sebebiyle durulmuşsa; bir kaç kelime geriden alınarak okumaya devam edilir.)
2- Üzerinde iki üstün
bulunan bir kelimede durulurken; üstünlerin biri atılır ve  şeklinde bir elif
miktarı uzatılarak durulur. Örnekler: فضلا فضلا
, !خـير ! خـير
3- Üzerinde iki ötre ve
iki esre bulunan bir kelimede durulurken; yine cezim verilerek durulur.
Örnekler: ر نـا مـن ر نـا مـن ,
بصير بصير
4- Üzerinde durulan kelimenin son harfi ‘yuvarlak
te’ ( ة ) ise noktaları atılarak ‘he’
olarak durulur.
Örnekler: صـلاة صـلاه
زكـاة زكـاه
5- Üzerinde durduğumuz kelimenin son harfi
uzatılıyor ise; biz de uzatarak dururuz.
Örnekler: جـنـتـى ـ ظـلـمـنـا ـ ربـنـا ـ امـنـو
H- HARFLERİN
MAHRECLERİ (Harflerin
çıkış yerleri)__________________________
( أ )
Elif : Boğazın sonunda göğüse bitişik olan yerden
çıkar.
( ب )
Be :
İki dudağı birbirine vurup
kuvvetlice söylenmesiyle çıkar.
( ت )
Te : Dil ucunun üst dişlerin ortasına vurulmasıyla
çıkarılır.
( ث ) Se :
Dil ucunu üst dişlerden biraz dışarı çıkarak ‘peltek’ olarak söylenir.
( ج ) Cim : Dil
ortasının üst damağa vurulmasıyla çıkartılır.
( ح ) Ha :
Boğazın ortasından boğaz hafifçe sıkılarak çıkarılır.
( خ ) Hı :
Boğazın girişinden boğaz hırıldatılarak çıkarılır.
( د )
Dal : Dil ucu üst ön dişlerin ortasına vurularak
çıkarılır.
( ذ )
Zel : Dil ucu üst dişlerin başlarından biraz dışarı
çıkarılarak ‘peltek’ olarak söylenir.
( ر )
Rı : Dil ucunun biraz arkasını üst ön dişlerin
dibine vurularak çıkarılır.
( ز ) Ze :
Dil ucu ön dişlerin uçlarına değerek çıkarılır.
( س )
Sin : Dil ucu iki alt ön dişlerin başlarına yakın
yere vurularak çıkarılır.
( ش )
Şın :
Dil ortasını üst damağa yapıştırarak çıkar.
( ص ) Sad : Dil ucunu ön dişlerin yarısına dokundurarak
çıkar.
( ض ) Dad
: Dilin yan tarafını sağ veya soldaki üst yan
dişlere vurarak çıkarılır.
( ط ) Tı
: Dil ucu üst ön dişlerin etlerine yakın olan
yere vurularak çıkarılır.
( ظ ) Zı :
Dil ucu üst ön dişlerin başlarından dışarı çıkarılarak söylenir.
( ع ) Ayın
: Boğazın ortasından boğaz hafifçe sıkılarak
çıkarılır.
( غ ) Gayın : Boğazın girişindan yumuşak bir şekilde
çıkarılır.
( ف )
Fe :
Ön dişlerin ucu ile alt dudağın içinden çıkarılır.
( ق ) Kaf
: Dil kökünü damağa vurarak çıkarılır.
( ك ) Kef : Dilin üst damağa değmesiyle Kaf’ın çıktığı
yerin az daha aşağısından çıkarılır.
( ل ) Lam : Dilin ucunu damağa vurarak çıkarılır.
( م )
Mim : Dudak içleri birbirine hafifçe vurularak
çıkarılır.
( ن ) Nun : Dilin ucu
ile üst ön dişlerin dibine yakın olan damaktan çıkarılır.
( و )
Vav : Dudakların öne doğru toparlanmasıyla
çıkarılır.
( هـ ) He : Boğazın sonunda göğüse bitişik olan yerden
çıkarılır.
( ى ) Ye : Dilin
ortasını üst damağa vurarak çıkarılır.
Arapça rakamlar: ١
٢ ٣ ٤
٥ ٦ ٧
٨ ٩ ١٠ Örnekler: 368 ٣٦٨ , 421 ٤٢١
4
TECVÎD
“Tecvîd sıfatları yönünden harflerin hakkını ve müstehakkını vermektir.”
Tanımda geçen “hakkını” kelimesinden maksat harfleri cehr hems şiddet rihvet
gibi sıfat-ı lâzımelerine uygun okumak “müstehak” kelimesinden maksat ise
harfleri lîn kalkale vb. sıfat-ı ârızelerine uygun güzel bir şekilde ne eksik
ne fazla okumak demektir. Tecvîdin konusu Kur’ân harfleridir. Tecvîdin gâyesi
Kur’ân kelimelerini Hz. Peygamber’den (s.a.s) alındığı şekliyle muhâfaza etmek
ve Kur’ân tilâvetinde hatâ yapılmasını önlemektir. Tecvîd ilim olarak farz-ı
kifâye uygulama olarak Kur’ân okuyan kişilere farz-ı ayndır.
Mahrecin Tanımı: Mahrec tecvîd kavramı olarak harfin çıkış yeri anlamında
kullanılmaktadır. Mahreç hakîkî ve takdîrî olarak ikiye ayrılır.
1. Hakîkî Mahrec: Harf bir mahrece temas ederek çıkıyorsa o yere “hakîkî
mahrec” denir. Yirmi sekiz harfin tamamının da çıkış yeri olan boğaz dil ve
dudak hakîkî mahrec bölgeleridir.
2. Takdîrî Mahrec: Harf herhangi bir mahrece temas etmeden çıkıyorsa buna
“takdîrî mahrec” denir.Takdîrî mahrec bölgelerini aşağıdaki şekilde
sınıflandırabiliriz:
a) Geniz ihfâ hâlinde veya ğunneli idğâm hâlinde olan sâkin م ve ن harflerine ait ğunnenin mahrecidir.
b) Ağız ve boğaz boşluğu: Med harfleri olan ا، و، ي çıkar.
Lahn-ı Celî: Harflerin sıfat-ı lâzilemelerine riâyet etmemek. Hükmü haramdır.
Lahn-ı Hafî: Harflerin sıfat-ı ârizelerinde olan hatâlardır. Hükmü vâciptir.
HARFLERİN SIFATLARI
Sıfat harfin mahrecinden telaffuzu esnasında aldığı keyfiyete denir.
Zıddı Bulunan Sıfatlar: Cehr-Hems Şiddet-Rihvet İstila-İstifal İtbak-İnfitâh
İsmat-İzlak.
Zıddı Bulunmayan Sıfatlar: İstitâle İnhirâf Kalkale Lîn Safir Tefeşşî Tekrîr.
HARFLERİN UZATILMASI (MED)
Med harflerinden biriyle sesin uzatılmasına med denir. Kendisinden önceki
harfin sesini uzatan harfe “med harfi” denir. Med harfleri üç tanedir; ا، و، ي
Med Sebepleri:
Hemze: Boğazın en dibindeki hakîkî mahreçten çıkar ve أ şeklinde yazılır.
Hemze-i Katı’: Yazıda ve okunuşta bulunan dolayısıyla da med sebebi olan
hemzedir.
Hemze-i Vasıl: Vasıl hâlinde okunmayan dolayısıyla da med sebebi de olamayan
hemzedir.
Sükûn: Harekesizliktir alâmeti cezmdir.
Sükûn-u Lâzım: Vakıf hâlinde de vasıl hâlinde de değişmeyen mevcut sükûndur.
Yâni “vakfen ve vaslen sâbit olan sükûn”dur.
Sükûn-u Ârız: Kelimenin aslında olmayıp vakıf sebebiyle ortaya çıkan vasıl
hâlinde ise düşen sükûna denir. Yâni bu sükûn “vakfen sâbit vaslen sâkıt olan
sükûn”dur.
Med Çeşitleri: Aslî ve fer’î med olmak üzere iki çeşit med vardır. Harfin
sesini uzatmak için hemze veya sükûna ihtiyaç duyulmayan medde "aslî
med" denir. Hemze veya sükûn sebebiyle aslî med üzerine ziyâdeden doğan
medde “fer’î med” denir. Bu med “medd-i mezîd” veya “medd-i medîd” diye de
isimlendirilir.
MEDD-İ TABİÎ
Harf-i med bulunur sebeb-i med bulunmazsa medd-i tabiî olur. اوتِينَا Tabiî meddi bir elif miktarı uzatmak
vâciptir.
MEDD-İ MUTTASIL
(Bitişik-aynı kelimede) Med harfinden sonra sebeb-i med olan hemzenin aynı
kelimede bulunmasından meydana gelen medde “medd-i muttasıl” denir. جَاءَ سُوءَ وَجِيءَ Medd-i muttasılın en az iki elif miktârı
uzatılması vâciptir efdali ise dört elif uzatmaktır.
MEDD-İ MUNFASIL
(Ayrı kelimelerde) Med harfinden sonra sebeb-i med olan hemzenin ayrı ayrı
kelimelerde yan yana bulunmasından meydana gelen medde “medd-i munfasıl” denir.
يَا اَيهَا، تُوبُوا إلىَ اللهِ، إِني اَخَافُ
Medd-i munfasıldaki med harfi bazen takdîrî olur ve yazıda gözükmez. Bu durum
genellikle takdîrî bir "و" veya takdîrî bir "ي" ile uzatılan zamirde veya ism-i
işârette ortaya çıkar ki buna “sıla-i kübrâ” da denir. Medd-i munfasılın meddi
câizdir.
MEDD-İ LÂZIM
Med harflerinden biri ve sebeb-i medden sükûn-u lâzım aynı kelimede yan yana
bulunursa medd-i lâzım olur. وَلاَالضَّالِّينَ، الحَاقَّةُ، تَأمُرُونَ
Meddi Lâzım 4 çeşittir:
1.Meddi Lâzım Kelime-i Musakkale (şeddeli kelime): مُدْهَامَّتَانِ – حَادٌّ
2.Meddi Lâzım Kelime-i Muhaffefe (cezimli kelime):آلانَ
3.Meddi Lâzım Harf-i Musakkale (şeddeli harf): اَلَمطَسَمَ،
4.Meddi Lâzım Harf-i Muhaffefe (cezimli harf):ص، صَادٌ، اَلَم
MEDD-İ ÂRIZ
Med harflerinin birinden sonra sebeb-i med olan ârız sükûn gelirse medd-i ârız
olur: يَعْلَمُونَنَسْتَعِينُ، . Bir eliften fazla uzatılması câizdir.
ÜSTÜN:3 vecih: 1. Tûl: 4 elif 2. Tevassut: 2-3 3. Kasr: 1 elif.
KESRA:4 vecih: 1. Tûl: 4 elif 2. Tevassut: 2-3 3. Kasr: 1 elif 4. Kasr ile revm.
ÖTRE: 7vecih: 1. Tûl: 4 elif 2. Tevassut: 2–3 3. Kasr: 1 elif 4. Tûl ile işmâm
5.Tevassut ile işmâm 6. Kasr ile işmâm 7. Kasr ile revm.
Medd-i ârızdaki vecihler Medd-i Lîn için de geçerlidir. Kıraat imâmımız Âsım
hazretleri medd-i ârızı tevassut vechi ile okumayı tercih etmişlerdir.
Revm: Hafif bir sesle harekeyi belirtmektir. Göremeyenlere harekeyi duyurmak
maksadına yönelik yapılan revm; vakıf hâlinde ötre ve esrede yapılır üstünde
yapılmaz.
İşmâm: Sükûndan sonra ötreye işâret etmek üzere dudakları önde yummaktır.
Dolayısıyla işmâm sadece ötrede yapılır. İşmâmda ses yoktur. Harekeyi duyma
imkânına sahip olamayanlar işmâmdaki dudak hareketi sayesinde harekeyi anlama
imkânı elde ederler.
Revm ve İşmâm Yapılmayan Yerler:
a) Sonu tenvînli kelimelerdeb) Ârızî harekelerdec) Müenneslik tâ’larındad)
Cemî’ mîmlerinde.
MEDD-İ LÎN
Lîn harfinden sonra sebeb-i med olan ârız veya lâzım sükûn bulunursa “medd-i
lîn” olur. خَوْفٍ
Lîn harfleri öncesi üstün olan cezimli وْ ve يْdir.
İDGÂM MEA'L-GUNNE
Gunneli idgâm demektir. İdgâm mea'l-gunne harfleri: (ي م ن و :نُوَيْم ) olup dört tanedir. Tenvîn veya sâkin ن’dan sonra bu harflerden birisi gelirse
idgâm mea'l-gunne olur. Misâl: يَرَهُخَيْرًاسِنَةٌ وَلاَ نَوْمٌ، وَمِنْ مَاءٍ، نُقَاتِلْ، مَلِكًاEğer sâkin ن ile idgâm mea'l-gunne harflerinden "و"veya "ي" aynı kelimede bulunurlarsa bütün
kıraat imâmlarının ittifâkı ile izhâr olur. İdgâm mea'l-gunne olmaz. Kur’ân-ı
Kerîm'de bu türlü kelime dört tanedir: الدُّنْيَا -صِنْوَانٌ -قِنْوَانٌ -بُنْيَانٌ Hükmü vâciptir. İdgâm mea'l-gunnenin
müddeti bir elif miktârıdır.
(ن) ve (يس) kelimelerinden sonra gelen و harfi İmam Âsım ve Hafs rivâyetine göre
hem izhâr hem de idgâmla okunabilir: الحَكِيمِ وَالقَرْآنِ يَسَوَالقَلَمِ،
İDGÂM-I BİLÂ GUNNE
(Gunnesiz İdgâm)Tenvîn veya sâkin "ن"dan sonra "ر"ve "ل" harflerinden biri gelirse idgam-ı
bilâ gunne olur. Sesi genizden getirmeden şeddeli olarak okunur: غَفُورٌرَحِيمٌ، هُدًى لِلْمُتَّقِينَ، مِنْ رَبِّهِمْ
İDGÂM-I MÜTECÂNİSEYN
Mahreçleri bir olan sıfatları (vasıf nitelik; kalınlık incelik yumuşaklık
vurgulu okunma gibi) farklı olan iki harfin birincisi sâkin ikincisi harekeli
olarak gelirse birincisini ikincisine katıp/çevrilip (birinci harfi okumayıp)
ikinci harfi şeddeli imiş gibi okumaya idgâm-ı mütecâniseyn denir.
Hükmü vâciptir. Cinsleri aynı olan harfler sekiz tânedir ve şu üç gruba
ayrılırlar: a)دط،ت، b) ثذ،ظ،c)
مب،
İDGÂM-I MÜTEGÂRİBEYN
Mahrecinde veya sıfatında birbirlerine yakınlığı olan iki harften birincisi
sâkin ikicisi harekeli olarak gelirse birincisinin ikincisine katılıp ikinci
harfi şeddeli imiş gibi okumaya idgâm-ı mütegâribeyn denir. Hükmü vâciptir.
Birbirlerine yakınlığı olan harfler 4 tanedir ve iki gruba ayrılırlar:a)رل،(ل önce gelmelidir): (بَلْ رَفَعَهُ اللهُ، قُلْ رَبِّ)
b)قك(ق önce gelmelidir ve ق kendi mahrecinden kalkale yapılmadan
okunur): اَلَمْنَخْلُقْكُمْİdgamın
olduğu yer de kalkale yapılmaz.
İDGÂM-I MİSLEYN
Aynı harfin aynı veya ayrı kelimede birincisi cezimli ikincisi harekeli olarak
arka arkaya gelmesi durumunda birincisinin ikincisine katılarak ikincisinin
şeddeli bir harf gibi okunmasına idgâm-ı misleyn denir. İdgâm-ı misleynde
"م" harfinin م’e "ن" harfinin de ن’a uğramasıhâriç gunne yapılmaz. Hükmü
vâciptir. İdgâm-ı misleyn; mealgunne ve bilâgunne olarak ikiye ayrılır.
I- İdgâm-ı misleyn mea'l-gunne: Bu da iki durumda meydana gelir:
a- Sâkin نْ’dan sonra
harekeli ن geldiği
zaman. وَمَنْ نُعَمِّرْهُ، مَنْ نَشَاءُ، مِنْ نَارٍ
b-Sâkin مْ’den sonra
harekeli م geldiği
zaman: قَصَصْنَامَنْمِنْهُمْمُؤصَدَةٌ،عَلَيْهِمْجُوعٍ،مِن ْاَطْعَمَهُمْ
SAKİN MÎM’İN ÜÇ HÂLİ
1- Sâkin مْ kendisinden
sonra gelen harekeli م harfine
uğrarsa idgâm-ı misleyn mea'l-gunne olur.
2- Sâkin م’den sonra ب harfi geldiği zaman ihfâ olur. Buna ihfâ-ı
şefevî (dudak ihfâsı) denir. (بِهِ اَمْ مَا لَهُمْبِهِ -) gibi. م dudaklara bastırmadan ve kısmen gizlenerek
okunur. Gunnede de hafif tutma yapılır.
3- Sâkin م’den sonra ب ve م 'den başka harflerden biri geldiği zaman
izhâr olur. Buna izhâr-ı şefevî denir. فِيهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ، هُمْ دِينُكُمْ، لَكُمْالْحَمْدُ، gibi. Bu durumda م tutma yapılmadan tabiî olarak okunur. م’in gunne sıfatı da normalden fazla
uzatılmadan okunur.
II- İdgâm-ı misleyn bilâ gunne: ن ve م harflerinin dışında kalan harfler
birbirlerine uğradığı zaman olur. قَدْ دَخَلُوا، اِضْرِبْ بِعَصَاكَ الحَجَرَgibi. Hükmü vâciptir.
İKLÂB
Tenvîn veya sâkin nûn’dan sonra ب gelirse ب’den önce gelen tenvînin nûn’u veya sâkin
nûn’u hâlis sâkin م’e çevirerek
hâsıl olan م’i gunneli
okumaya iklâb denir. Bir buçuk elif uzatmak vâciptir. (سَمِيعٌ بَصِيرٌمِنْ بَعْدِ، )
İZHÂR
İzhâr iki harfin arasını birbirinden ayırıp açarak idgâmsız ihfâsız ve iklâpsız
olarak açıkça ve kuvvetlice okumaya denir. Tenvîn veya sâkin ن'dan sonra izhâr harflerinden (ا ح خ ع غ ه) biri gelirse izhâr olur. Hükmü vâciptir. مَنْ آمَنَ، غَفُورٌ حَلِيمٌ، مِنْ خَوْفٍ
İHFÂ
Tenvîn veya sâkin ن'dan sonra
ihfâ harflerinden(ت، ث، ج، د، ذ، ز، س، ش، ص ض، ط، ظ، ف، ق، ك) biri gelirse ihfâ olur. Miktârıbir buçuk
eliftir. عَنْ صَلاَتِهِ، مِنْ طَيِّبَاتِ، مِنْ دُونِ، اَنْتُمْ
TENVÎN VE SÂKİN NÛN’UN BEŞ HÂLİ
Tenvîn veya sâkin ن’den sonra;
1) (ر - ل ) harfi gelirse idgâm-ı bilâ gunne olur.
2) ( وي م ن ) harflerinden biri gelirse idgâm-ı mea’l
gunne olur.
3) ب harfi gelirse iklâb olur.
4) Şu on beş harften birisi gelirse ihfâ olur: (ت ث ج د ذ ز س ش ص ض ط ظ ف ق ك )
5) (ا ح خ ع غ ه ) harflerinden biri gelirse izhâr olur.
KALKALE
Harfin çıkış yerinden kuvvetli bir ses ile okumasına kalkale denir. ب، ج، د،ط قharflerinden biri kelimenin ortasında veya sonunda
cezimli olarak gelirlerse kalkaleli okunurlar: قَدْ قَامَ، لَمْ يَلِدْ Şedde ve idgâm kalkaleye mânîdir.
RÂ HARFİNİN (İNCE VEYA
KALIN) OKUNUŞU
a)ر Harfinin Kalın Okunduğu Yerler:
-ر’nın harekesi üstün ve ötre ise kalın
okunur:نَصْرٌ لِيُنْذِرَ، تَمُرَّ،
-ر cezimli ise kendisinden önceki harfin
harekesi üstün ve ötre ise yine kalın okunur: وَاْمُرْ بِالعُرْفِ، وَاِنْحَرْ، بِالنَّذُرْ
-ر ve ondan önceki harf sâkin bir önceki
harfin harekesi üstün ve ötre ise kalın okunur: بِالصَّبْرْ، مِنْ كُلِّ اَمْرْ، فِي الصُّدُورْ
- Vasıl hemzesinden (okunmadan geçilen hemzeden) sonra gelen ر kalın okunur (Kur’ân’da vasıl hemzelerinin
başında صyazılıdır): اِرْجِعِي، لِمَنِ اِرْتَضَى،اِرْكَبْ
- ر sâkin kendinden önceki harf esreli ر’dan sonraki harf ise kalın okunan
harflerden olup harekesi üstün ve ötre olursa ر yine kalın okunur: فِرْقَةٌ، مِرْصَادًا،قِرْطَاسٌ
b) ر Harfinin İnce Okunduğu Yerler:
-ر’nın harekesi esre ise ince okunur: يُرِيدُ بِالبِرِّ، اَبْصَارِهِمْ،
-ر cezimli ise kendisinden önceki harfin
harekesi esre ise ince okunur: وَاصْطَبِرْ، مُذَكِّرْ
-ر ve ondan önceki harf sâkin bir önceki
harfin harekesi esre ise ince okunur: قَدِيرْ، بَصِيرْ
-ر sâkin ve bir önceki lîn harfi ise ر harfi ince okunur: سَدِيرْ
ALLAH LÂFZININ OKUNUŞU
a. Allah Lâfzının Kalın Okunduğu Yerler: Allah isminden önceki harfin harekesi
üstün veya ötre ise Allah isminin lâm’ı kalın okunur:نَصْرُ اللهِ، هُوَ اللهُ
b. Allah Lâfzının İnce Okunduğu Yerler: Allah isminden önceki harfin harekesi
esre olursa Allah isminin lâm’ı ince okunur: اَعُوذُ بِاللهِ
SEKTE
Sekte nefes almadan bir elif miktârı kadar bir süre sesi kesmeye denir.
Kur’ân’da şu dört yerde sekte vardır ve sekte yapılacak yerde harfin altında سكته yazılıdır.
1- Kehf Sûresi’nin 1. âyetinde: قَيِّمًا--- عِوَجًا
2- Yâsîn Sûresi’nin 52. âyetinde: هَذَا---مَرْقَدِنَامِنْ
3- Kıyâme Sûresi’nin 27. âyetinde: رَاقْ --- وَقِيلَمَنْ
4- Mutaffifîn Sûresi’nin 14. âyetinde: رَانَ---كَلاَّ بَلْ
OKUYUŞ ŞEKİLLERİ (YAVAŞ – HIZLI – NORMAL)
a) Tahkîk: En ağır okuma şeklidir. Yavaş yavaş mânâyı düşünerek bütün tecvît
kurallarına uyarak ruhsatları kullanmadan (meselâ medd-i munfasılı da 4 elif
uzatarak) okumaktır.
b) Hadr: Süratli okuma şeklidir. Hatim indirenler cüz okuyanlar bunu tercih
ederler. Bunda yine medd-i lâzım 4 medd-i muttasıl 2 elif uzatılır. Bu ikisinin
dışında 1 eliften fazla uzatılanlar ise 1 elif uzatarak okunur.
c) Tedvîr: Tahkîk ile hadr’in ortasıdır. Bunda da mânâ düşünülür.
KARABAŞ TECVİDİ KİTABI OKU İNDİR (OSMANLICA)
TÜRKÇE - ARAPÇA - OSMANLICA TECVİD KİTABI OKU, İNDİR (Mehmet Talu)
